VERLEDEN

Dinsdag was het 15 augustus, de dag waarop het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt herdacht en waarop er herdenkingen zijn voor de slachtoffers die in Azië zijn gevallen tussen 1940 en 1950.

We kregen van de Nederlandse ambassade een uitnodiging voor de Ceremony op Ereveld Menteng Pulo in Jakarta. Nu we hier mogen wonen voor een paar jaar, leek het me wel gepast om daarbij aanwezig te zijn. Ik heb inmiddels aardig wat gelezen over alle ellende die hier is geweest en het blijft me aangrijpen.

Dus haalden Afif en ik Jan om 16.00 uur op van kantoor en reden we door naar de Simultaankerk bij het Ereveld, waar de plechtigheid begon met toespraken. Daarna volgde de kranslegging door de ambassadeur op het Ereveld en natuurlijk twee minuten stilte. Aan het eind kreeg iedere bezoeker een bloem, met de vraag deze bij één van de graven neer te leggen.

Maar hoe kies je een graf uit vele duizenden graven, met ieder een wit kruis en een naam of de tekst ‘onbekend’? Ieder van die mensen had een leven dat onomkeerbaar werd veranderd door de oorlog, had geliefden en is ooit gemist.

Mijn oog viel op het graf van een vrouw die van haar meisjesnaam Van Voorthuijzen heette, omdat Manon en Thijs ook Van Voorthuizen heten. Wij legden onze bloemen bij haar graf, een voor ons onbekende die haar einde vond op 31 augustus 1945, kort nadat de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam en de Onafhankelijkheidsstrijd in Indonesië was begonnen, 53 jaar oud. Veel van de mensen die daar op dat enorme veld begraven liggen, zijn niet eens de helft zo oud geworden. Ze gingen naar Indië omdat dat van ze gevraagd werd, maar ze kwamen nooit meer thuis. Het is goed dat we dit blijven herdenken en bijzonder om dat op deze plek te hebben gedaan.

Dinsdagochtend had ik, samen met vrijwilligers Carin en Jitty een ontmoeting met een legendarische vrouw, die in Jakarta bekend is als Tante Nel.

Tante Nel is mevrouw Nel de Borst, bijna 80 jaar oud en een Scheveningse Indonesiër of Indonesische Scheveningse, afhankelijk van je perspectief. Ze werd in ieder geval geboren in Indonesië, als dochter van twee ouders die allebei zijn opgegroeid in het weeshuis van Pa van der Steur. Door de mogelijkheden die ze daar kregen, konden ze een goed leven opbouwen in Jakarta en hun dochter Nel zelfs laten studeren.

Nel vertrok als twintiger naar Frankrijk en kwam tijdens een weekend weg in Den Haag terecht. Daar zag ze op iedere straathoek een toko, voelde een enorme aantrekkingskracht tot de stad en besloot er te blijven. Later ontmoette ze daar haar man Piet.

Haar vader bleef lang veel goeds doen voor het weeshuis, maar toen hij dat niet meer kon, raakte het in verval. Nel, inmiddels weduwe, voelde zich op een gegeven moment geroepen om naar Jakarta te gaan en het weeshuis op te knappen en te leiden. Ze dacht dat dat wel in een half jaartje zou lukken (ze is een echte optimist, die Nel, al noemde ze het zelf -hard lachend- gewoon arrogant), maar ze is eigenlijk nooit meer echt weg gegaan. Inmiddels is de dagelijkse leiding in handen van manager Melissa, maar Tante Nel is nog steeds regelmatig maandenlang in het huis en houdt de touwtjes strak in handen.

Toen wij aankwamen zat deze prachtige Indische vrouw onder de veranda achter haar laptop, druk bezig met de toekomst van de zes studenten die aan hun laatste MBO jaar zijn begonnen. We werden bijzonder hartelijk begroet, met een dikke knuffel.

Nel kan smakelijk vertellen en trakteerde ons op de mooiste verhalen over vroeger en nu. Maar ze wond zich ook op, over de trend in Nederland waarbij alles wat de Nederlanders vroeger hebben gedaan in Indië zwart gemaakt wordt. Net als heel veel Indonesiërs weet ze dat er verschrikkelijke dingen zijn gebeurd, maar zegt ze toch dat de Nederlanders meer goed dan kwaad hebben gedaan.

Tante Nel kent ieder kind in het weeshuis bij naam en weet precies hoe het met ze gaat. Terwijl wij met haar genoten van een lunch, kwamen er regelmatig kinderen langs om even een knuffel te halen of iets in haar oor te fluisteren. Op één na hebben ze allemaal intens veel respect voor haar.

Die ene is Sergio, een schattig mannetje van een jaar of zes, die al sinds zijn vierde in het weeshuis woont. Doordat hij zo extreem schattig is (mijn nicht Agaath wilde hem in maart in haar koffer stoppen en meenemen, dat zegt genoeg toch?), ervaart hij veel positiviteit en dat maakt dat hij veel onbevangener is dan de andere kinderen. Tijdens de feestdag in maart poseerde hij eindeloos voor de camera’s van al die witte mevrouwen, voor iedere dame een andere pose. Hij weet inmiddels ook wat hij later worden wil: Don Juan 😊 (heeft hij serieus tegen Nel gezegd!).

Daarvoor moet hij nog wel even oefenen, want toen Tante Nel na een jaar terug kwam in Jakarta begroette hij haar door te zeggen: ‘Tante Nel, hoe komt het dat u zo lelijk bent geworden?’. Tja, daar komt hij op deze leeftijd nog mee weg, maar op den duur scoort hij daar geen punten meer mee natuurlijk…

Inmiddels is het 17 augustus, Onafhankelijkheidsdag. Nog meer verleden om te herdenken en dat gebeurt hier met een feestdag. Voor ons een lekkere luie vrije dag, die we begonnen met zwemmen, zonnen en een laat ontbijt op het terras. Straks nog even op de scooter de stad in en gezellig samen ergens wat drinken. Als Nederlander hebben we vandaag dan misschien niets te vieren, maar we mogen wel dankbaar van de vrijheid genieten, in de wetenschap dat dat niet vanzelfsprekend is!